Archiwa tagu: depresja

Languishing a depresja

Zamieszczono przez

Image by Michaela

Fot. Michaela / Pixabay

Languishing, czyli poczucie stagnacji i pustki, jest zjawiskiem definiowanym jako niepełne zdrowie psychiczne, charakteryzujące się niskim poziomem dobrostanu pomimo braku zaburzeń psychicznych. Osobom doświadczającym tego stanu brakuje motywacji, mają trudności z koncentracją, nie czują radości z tego, co robią, trudno im się zebrać, i częściej mają ogólnie złe samopoczucie. Zjawisko to szczególnie było obserwowane w okresie przedłużającej się pandemii i w czasie postpandemicznym i w tym znaczeniu może być rozumiane jako wyraz długotrwałych, emocjonalnych skutków pandemii.

W depresji również możemy zaobserwować spadek motywacji, złe samopoczucie i trudności z koncentracją, jednak – w odróżnieniu od zjawiska opisywanego jako languishing – jest ona zaburzeniem psychicznym, które, nieleczone, może doprowadzić do śmierci. Dodatkowo objawy depresji nie zawsze muszą być widoczne. Czasami bowiem zewnętrznie prezentowane są zachowania pozornie niezgodne ze stereotypowymi objawami depresji. Może to być poirytowanie, wybuchy złości czy próby nadmiernego kontrolowania otoczenia. W niektórych przypadkach ujawnia się poprzez dolegliwości somatyczne (bóle ciała, osłabienie, zaburzenia snu, utratę wagi ciała). Uczucie zmęczenia może być brane za objaw stresu i przepracowania, podczas gdy może być to właśnie objaw rozwijającej się depresji.

Jeśli doświadczamy części z wymienionych tutaj objawów, mamy powody przypuszczać, że nasze zdrowie psychiczne zaczyna szwankować. Ważne jest jednak, żeby nie diagnozować choroby samemu i nie wdrażać samoleczenia. Jeśli podejrzewamy, że możemy mieć depresję, uzasadnione będzie skontaktowanie się z lekarzem, psychiatrą lub psychologiem. Może bowiem okazać się, że przyczyna jest inna – podobne dolegliwości mogą bowiem występować w innych schorzeniach lub leżeć w tzw. normie zdrowotnej. Sam smutek czy spadek motywacji nie muszą od razu być symptomami depresji.

Więcej o zjawisku languishing oraz od odróżnieniu jego od depresji w audycji radiowej STREFA RODZICA w Polskim Radiu Dzieciom.

Kryzys wieku średniego

Zamieszczono przez

Kryzys wieku średniego to pojęcie zaproponowane w latach sześćdziesiątych na podstawie badań artystów, którzy doświadczali depresji. Odnosiło się do objawów, takich jak przygnębienie, niezadowolenie z życia, poczucie samotności, pragnienie ucieczki od codziennych obowiązków, zauroczenie osobą inną niż dotychczasowy partner oraz nagły pociąg do używek. W popkulturze kryzys ten przedstawiany się jako stan, dotykający mężczyznę, który pewnego dnia odkrywa, że jest śmiertelny i diametralnie zmienia swoje życie, chcąc zerwać z rutyną.

Image by Gerd Altmann from Pixabay

O ile taki opis świetnie nadaje się na film hollywoodzki, o tyle psychologowie mówią, że coś takiego jak kryzys wieku średniego nie istnieje. Pojęcie to może być próbą wyjaśnienia, co się z nami lub z kimś dzieje, próbą usprawiedliwiania własnych działań lub działań kogoś innego. Trudno jest jednak ustalić, czym tak naprawdę jest „wiek średni”. Brakuje szczegółów, które są niezbędne do badania tego zjawiska. Wciąż jest to mało dopracowany termin.

To nie znaczy, że ludzie nie doświadczają kryzysów. Mogą je przeżywać jednak w bardzo różnym wieku. Często zależy to od sytuacji prywatnej, ekonomicznej, schematów, przekonań, charakteru, struktury osobowości oraz wewnętrznych i zewnętrznych zasobów.

Więcej o kryzysach w AUDYCJI w Strefie Rodzica na antenie Polskiego Radia Dzieciom mówi psycholog i psychoterapeuta Igor Rotberg.

Languishing – czym jest to zjawisko?

Zamieszczono przez

Image by Elias from Pixabay

„Languishing” – termin ukuty przez socjologa Coreya Keyesa – może być tłumaczony jako „wegetowanie”, „osłabienie”, „brak werwy” lub „marnienie”. Miał on określać pewien stan psychiczny, który nie jest depresją (u pozbawionych werwy ludzi nie dostrzega się symptomów tej choroby), nie jest również pełnią zdrowia psychicznego. Osobom doświadczającym tego stanu brakuje motywacji, mają trudności z koncentracją, nie czują radości z tego co robią, trudno im się zebrać, i częściej mają ogólnie złe samopoczucie.

Zjawisko to szczególnie było obserwowane w okresie przedłużającej się pandemii i w czasie postpandemicznym i w tym znaczeniu może być rozumiane jako wyraz długotrwałych, emocjonalnych skutków pandemii. Czy jednak termin ten nie jest kolejnym modnym słowem? O tym w AUDYCJI „Strefa prywatna” opowiada psycholog i psychoterapeuta Igor Rotberg.

Fot. Elias / Pixabay

Wypalenie zawodowe

Zamieszczono przez
Fot. mrkaushikkashish / Pixabay

Każdy z nas ma czasem dość swojej pracy – to normalne. Gorzej, gdy niechęć i zmęczenie przejdą w stan permanentny. Wypalenie zawodowe to zespół czynników, na które składają się wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja i obniżone poczucie własnych dokonań. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała wypalenie zawodowe za dolegliwość medyczną, wciągając je na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11. Od 1 stycznia 2022 r. może być ono powodem zwolnienia lekarskiego.

Gdzie są granice między zwykłym przeciążeniem obowiązkami a wypaleniem zawodowym? Co zrobić, by nie pozwolić pracy przejąć kontroli nad swoim życiem – wyjaśnia Igor Rotberg, psycholog, psychoterapeuta.

Cała rozmowa TUTAJ.

Ruminacja

Zamieszczono przez
Fot. Comfreak / Pixabay 

„Ruminacja to psychologiczne określenie na natrętne myślenie dotyczące określonego tematu. Oczywiście, samo intensywne myślenia, zwłaszcza w kontekście problemu, który trzeba rozwiązać, jest jak najbardziej potrzebne. Jednak w ruminacji dołącza się do tego uporczywość procesu myślowego, drobiazgowa analiza oraz brak możliwości przejścia do etapu syntezy i znalezienia ostatecznego rozwiązania, które kończyłoby proces refleksji (np. ‚w przyszłości podejmę bardziej przemyślane działania’ albo ‚nie warto się nad tym więcej zastanawiać, bo nic to chwilowo nie zmieni’). U podstaw ruminacji leży funkcja adaptacyjna (zastanawiamy się nad tym, co nie jest w porządku i co można by było zmienić), ale nadmierne myślenie ma wpływ negatywny, zwłaszcza na nastrój i ogólne samopoczucie.

‚Czasem trzeba przejść od myślenia do działania, zająć się dręczącą sprawą. Czasem nie da się już nic więcej zrobić i przychodzi czas na akceptację rzeczywistości. Czasem zaś, wrażliwość emocjonalna danego człowieka jest tak duża, że obsesyjnie myśli nad każdą drobnostką’ – mówi psycholog, Joanna Boj. Owa wrażliwość emocjonalna skłania niektórych do postrzegania siebie jako osób o dużym wglądzie i skłonności do introspekcji. Tymczasem przy bliższym zbadaniu procesu myślowego okazuje się, że są to bardzo niszczące i demotywujące ruminacje. Zdaniem Ricka Hansona, neuropsychologa, introspekcja jest procesem produktywnym, w odróżnieniu od ruminacji, która jest negatywistyczna i bardzo karząca. I o ile również same retrospekcje, czyli refleksje dotyczące przeszłości, są naturalnymi i potrzebnymi procesami wewnętrznymi, o tyle rozpamiętywanie przeszłości i „przeżuwanie” przeszłych zdarzeń skutkuje negatywnymi konsekwencjami dla nas samych, może bowiem odbierać radość z przeżywania chwili obecnej, obniżać samoocenę, więzić w roli ofiary, nie dawać możliwości przepracowania poczucia winy, zamykać drogę do wybaczenia innym pewnych zachowań, a także prowadzić do nasilania się zaburzeń lękowych i depresji”.

Cytat pochodzi z artykułu Historie, które sobie opowiadamy, dostępnym na naszej stronie.

Po jasnej stronie mocy

Zamieszczono przez

Idea książki „Po jasnej stronie mocy”, której autorami są Luis Alarcon Arias i Igor Rotberg, zrodziła się z projektu „Rozmowy o współczesności”. Opiera się on na dyskusjach z psychologami, psychoterapeutami, socjologami, zajmującymi się w swojej pracy koncepcjami, teoriami bądź badaniami z zakresu współczesnej psychologii. Projekt ten ma na celu poszukiwanie interesujących implikacji wynikających z tych badań i teorii oraz odkrywanie nowych rozwiązań i prowokowanie ciekawych rozważań, które mogą zainspirować współcześnie żyjącego człowieka. Twórcą tych rozmów jest właśnie Igor Rotberg, psycholog i psychoterapeuta, zajmujący się m.in. propagowaniem wiedzy z zakresu współczesnej psychologii,

Po jasnej stronie mocy

Na kanwie tego projektu oraz z chęci dzielenia się wiedzą o terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach z szerszym gronem odbiorców powstał pomysł napisania niniejszej książki. Zamysłem było stworzenie publikacji, której treść stanowi rozmowa dwóch psychologów i terapeutów, dzielących się swoją wiedzą i doświadczeniem. Dzięki takiej formie książki Czytelnik ma możliwość niejako obserwowania żywej dyskusji o psychoterapii, a nie tylko czytania suchych informacji na temat danego podejścia. Nie jest to jednak wywiad-rzeka. Rozmowa przedstawiona w książce przypomina raczej panel dyskusyjny na konferencji naukowej, w którym dwóch dyskutantów omawia poszczególne zagadnienia związane z podejściem skoncentrowanym na rozwiązaniach.

Korzenie terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach sięgają lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to w Palo Alto został założony ośrodek terapii krótkoterminowej Mental Research Institute. Badania nad terapią krótkoterminową rozpoczął psychoterapeuta Steve de Shazer w 1969 roku. Prawie dziesięć lat później de Shazer i jego żona Insoo Kim Berg założyli Brief Family Therapy Center w Milwaukee. Do Polski podejście to trafiło w latach dziewięćdziesiątych i od tamtej pory zyskuje coraz szersze zainteresowanie wśród psychologów, psychoterapeutów, osób zajmujących się pracą w młodzieżą czy pracujących w ośrodkach pomocy społecznej. Podejście to znalazło również zastosowanie w obszarach innych niż terapeutyczne – np. w więziennictwie, edukacji oraz biznesie. 

Zapraszamy do lektury!

Książkę można nabyć TUTAJ.

Wearables w służbie psychoterapii?

Zamieszczono przez

Coraz popularniejsze stają się różnego rodzaju opaski i urządzenia, które monitorując różne parametry fizyczne człowieka, mogą pomagać w radzeniu sobie na przykład ze stanami lękowymi. Nowe technologie jako pomoc psychologiczna używane są od kilkudziesięciu lat, ale czy urządzenia na nadgarstek bądź aplikacje na smartfony mogą realnie pomagać pacjentom w radzeniu sobie z trudnościami? Ludzka emocjonalność jest bardziej złożona niż dane, które można policzyć na podstawie czynników zewnętrznych. Dodatkowo, jak pokazują badania, ważnym czynnikiem jest relacja, jaką ma pacjent z psychoterapeutą. Z urządzeniem nie mamy takiej relacji. Czy zatem warto zaufać technologii i zaopatrzyć się w zegarek albo opaskę na rękę, które badają nasze życiowe parametry, a przy okazji sprawdzają samopoczucie – i jeśli coś jest nie tak, podnoszą alarm? O tym w audycji „Strefa prywatna” w radiowej „Czwórce” opowiada psycholog i psychoterapeuta Igor Rotberg.

Fot. Free-Photos / Pixabay

Depresja psychologa

Zamieszczono przez

Igor Rotberg rozmawia z Renatą Pająkowską-Rożen, psycholożką, terapeutką, kulturoznawczynią.

Igor Rotberg: Psychologia coraz częściej staje się dla ludzi użyteczna w życiu codziennym, psychologowie coraz chętniej zabierają głos w przestrzeni publicznej, a wizyta u terapeuty coraz rzadziej kojarzy się tylko z doświadczaniem ciężkiego zaburzenia psychicznego. Nadal jednak pokutują pewne mity dotyczące tego zawodu. Jeden z nich mówi, że psycholodzy nie mają żadnych problemów, świetnie radzą sobie ze stresem, funkcjonują we wzorcowych związkach i nigdy nie przeżywają lęku czy nie doświadczają takich stanów jak depresja. Przekonanie to mówi, że dobry psycholog nie korzysta z pomocy takich specjalistów jak terapeuta czy psychiatra. Jeśli z czymś sobie nie radzi, to znaczy, że nie jest dobrym psychologiem i być może nie powinien w ogóle wykonywać tego zawodu.

Renata Pająkowska-Rożen: Bo to jest to mityczne przekonanie, według którego psycholog uważany jest za osobę, posiadającą w sprawie duszy ludzkiej wiedzę nieomal tajemną i tak rozległą, że gwarantującą mu szczęśliwe życie zarówno pod względem materialnym, jak i osobistym.

Należałoby tu rozdzielić życie zawodowe psychologa od jego życia prywatnego. Dosyć trudno jest tu postawić wyraźną granicę, ale należy. Bo to, że psycholog jest dobrze wykształcony i ma długoletnią praktykę, wcale nie musi jeszcze oznaczać, że śpiewająco da sobie radę ze swoim życiem prywatnym.

Tymczasem my nie dajemy psychologom prawa do depresji i do zakrętów życiowych. Nie daje im tego prawa społeczeństwo, (co to za specjalista, który nie potrafi się sam ogarnąć?), Ale też nie dają go sobie sami psycholodzy, (bo przecież mamy wszystkie narzędzia, aby sobie poradzić). Co gorsza, wykształcenie i znajomość narzędzi terapeutycznych, może być nawet czynnikiem dodatkowego stresu – bo kiedy czuję, że jestem w depresyjnym stanie, w tyle głowy mam, że nie powinnam w nim być, bo przecież wiem, jak sobie poradzić. Tak naprawdę trudno jest przyznać się psychologowi do depresji, bo nie może jej mieć …psycholog.

IR: Zwracasz uwagę na bardzo ważną kwestię, mianowicie na to, że często ani społeczeństwo, ani sami psycholodzy nie dają sobie prawa do przeżywania trudności. Skutkuje to niechęcią do przyznania się nie tylko przed innymi, ale i przed samym sobą, że zmagam się czy to z lękiem, czy z depresją, czy z innymi trudnymi doświadczeniami. Tymczasem nawet najlepszy terapeuta nie jest wolny od różnych problemów psychicznych, które mogą mu się przydarzać w życiu. Wynika to między innymi z tego, że życie jest złożone i dynamiczne. I pewne wypracowane sposoby, działające w określonym czasie i miejscu, mogą okazać się zupełnie nieskuteczne w radzeniu sobie z problemami, pojawiającymi się w innych okolicznościach życia. Wtedy osoba taka musi odnaleźć lub wypracować nowe sposoby funkcjonowania.

RPR: Dlatego tak ważne jest, aby dać sobie to prawo do smutku, melancholii, nieradzenia sobie w jakiejś sytuacji. Dać sobie prawo do depresji będąc psychologiem. Taka postawa daje możliwość zajęcia się sobą, przyjrzenia się sytuacji, a w konsekwencji podjęcia kroków, aby poradzić sobie z problemem. Świadomość pozwala nam na autorefleksję, która jest potrzebna w poszukiwaniu rozwiązań. Świadomość jest potrzebna, aby wiedzieć czy stan, w którym się znajduję, jest wynikiem obciążenia zawodowego czy też sytuacji życiowej – ostatecznie tylko rzetelna diagnoza umożliwia właściwe działanie.

Wykonując zawód psychologa stale jesteśmy w kontakcie z osobami, które przeżywają osobiste dramaty. Często są to bardzo trudne sytuacje, pozostawiające swój emocjonalny ślad również u doświadczonego terapeuty. Dlatego każdy psycholog powinien bezwzględnie znać narzędzia, które umożliwią mu radzenie sobie z wykonywaniem trudnego zwodu.

IR: I właśnie owo posiadanie narzędzi, wiedzy, doświadczenia pracy z osobami przeżywającymi trudności może ułatwiać psychologowi podjęcie własnej terapii, sprawić, że będzie bardziej otwarty na szukanie pomocy. Nie znaczy to natomiast, że automatycznie nie będzie on miał żadnych problemów. Tak jak lekarz nie zawsze jest zdrowy i zdarza mu się chorować, a nauczyciel nie wychowuje samych genialnych dzieci, które zawsze są grzeczne i przynoszą tylko dobre oceny. Zasobem psychologa może być to, że wcześniej rozpozna u siebie niepokojące obawy i sięgnie po pomoc. Oczywiście kluczowa staje się tutaj ocena, na ile sprawy osobiste wpływają negatywnie na pracę w gabinecie, na proces terapeutyczny. Dlatego dobrym psychologiem nie jest ten, kto nie doświadcza żadnych trudności w życiu, ale ten potrafiący ocenić właściwie, kiedy przychodzi moment, w którym jego własne problemy zaczynają stanowić ograniczenie w pracy zawodowej i należałoby jej na jakiś czas zaprzestać.

RPR: To mamy ten moment… psycholog ma depresję i jest tego stanu świadomy. I co wtedy ma zrobić? Pracować dalej? Pójść na zwolnienie? Istotne jest, aby ktoś z zewnątrz ocenił stan, w którym psycholog się znajduje. Istotna jest samoświadomość, ale równie ważny bywa ogląd z zewnątrz, zasięgnięcie rady u innego terapeuty. Pomoże to znaleźć najlepsze rozwiązania na dany moment.

IR: I tutaj wracamy do kwestii mitu, od którego rozpoczęliśmy rozmowę. Skoro psycholog ma wiedzę z zakresu funkcjonowania psychiki, ma narzędzia i umiejętności, to powinien szybko sam sobie pomóc. Tymczasem okazuje się, że to nie wystarcza i niekiedy potrzebna jest pomoc drugiego specjalisty. Ale szukanie pomocy po pierwsze wiąże się z przyznaniem się przed sobą, że ma się problem, z którym trudno się uporać (tak, psycholodzy również ulegają mitowi, według którego ze wszystkim sami sobie poradzą). A po drugie pracując zawodowo, rozwijając swoje kompetencje, psycholog czy terapeuta często zna bardzo dużo innych psychologów i terapeutów. Więc, jeśli już zdecyduje się na przykład na terapię, do kogo ma się zgłosić?

RPR: Do dobrego psychologa lub terapeuty, pracującego w nurcie, który akceptujemy. I faktycznie może być problem ze znalezieniem takiej osoby, której nie znamy osobiście. Rozwiązaniem może być terapia przez Skype’a z kimś, kto mieszka w innym mieście.

IR: Na pewno przynajmniej warto się skonsultować. Niekoniecznie musi się okazać, że od razu trzeba podjąć farmakoterapię lub rezygnować z pracy. Być może kilka spotkań będzie wystarczających. Jednak bagatelizując problem, możemy doprowadzić zarówno do zaniedbań czy uchybień w wykonywanym zawodzie, jak i do pogorszenia własnego stanu zdrowia.

RPR: Depresja i stany obniżonego nastroju mają bardzo rozległe i różnorodne spektrum objawów. Ważne więc, aby reagować adekwatnie do sytuacji. W pewnych stanach trzeba po prostu sięgnąć po farmakologię i udać się na konsultację do psychiatry, nie przyjmować klientów i odzyskać równowagę psychiczną. Po jakimś czasie zaś elementem terapeutyzującym może być powrót do pracy. Nasza postawa wobec stanu, w jakim się znajdujemy, do jakiegoś stopnia uwiarygodni nasze działania zawodowe. Bo właśnie wtedy pokażemy, czym jest depresja…. chorobą bez ograniczeń wiekowych, statusu majątkowego czy też płci.

IR: Takie doświadczenie, związane z przebyciem np. depresji, z poradzeniem sobie z trudnościami, może być ważnym zasobem psychologa. Oczywiście, żeby być specjalistą, lekarz nie musi przejść wszystkich chorób, psychiatra przetestować wszystkich leków na sobie, a psycholog doświadczyć zaburzeń psychicznych. Jeśli jednak psycholog ma takie doświadczenie, może je – poza narzędziami, które posiada – również wykorzystać w późniejszej pracy zawodowej.

RPR: Doświadczenie przebytej depresji może być ogromnym zasobem. Jeśli już z jakiegoś powodu doświadczyliśmy tego stanu, po czym z niego wyszliśmy, to korzystajmy z tego. Użyjmy tej wiedzy zarówno we własnej sprawie (dlaczego tego doświadczam? jaka informacja z tego doświadczenia dla mnie płynie?), jak i dla lepszego zrozumienia problemów klientów. To może być bardzo korzystne dla relacji terapeutycznej, w której realizuje się każda terapia.

O rozmówczyni:
Renata Pająkowska-Rożen – absolwentka psychologii (Uniwersytet SWPS w Warszawie) i kulturoznawstwa (Uniwersytet Wrocławski). Ukończyła dwuletnie studium psychoterapii metodą Psychologii Procesu Arnolda Mindella (Instytut Psychologii Procesu w Warszawie) oraz szkolenie terapeutyczne pierwszego i drugiego stopnia w nurcie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach. Posiada certyfikat konsultanta i terapeuty w nurcie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach i tą metodą aktualnie pracuje. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, współzałożycielką Sekcji Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach przy PTP. Specjalizuje się w terapii depresji, stanów zaburzeń nastrojów i oswajaniu procesu zmiany. Prywatnie zwolenniczka minimalistycznego stylu życia i wielbicielka polskiej szkoły filmowej. FB: Psychoterapia Zmiany.

Rozmowa dostępna jest również na portalu naTemat.

RADOŚĆ NIEPEWNEGO ŻYCIA

Zamieszczono przez

Przekonanie, że jesteśmy w stanie kontrolować samych siebie, innych ludzi i całą rzeczywistość wokół nas, jest dosyć iluzoryczne. Wszystkiego, co wydarza się w naszym życiu, nie jesteśmy w stanie skontrolować. Nie wszystko da się zaplanować. Skąd więc to dążenie do kontroli? Wynikać ono może z potrzeby posiadania poczucia bezpieczeństwa. Mamy przekonanie, że kontrolując swoje życie, sprawimy, że nasze poczucie bezpieczeństwa będzie na stałym poziomie. Niekiedy do tego może dołączyć się przekonanie, że jeśli na chwilę odpuścimy ciągłą kontrolę, zdarzy się coś złego, nieprzewidzianego, co zburzy spokój i porządek naszego świata. Innym przekonaniem jest to, że tylko kontrolując wszystko, jesteśmy w stanie uniknąć pomyłek i niepowodzeń, które to pomyłki i niepowodzenia odbieramy często jako wyraz naszej niedoskonałości lub niedojrzałości. W tym przypadku budujemy poczucie własnej wartości na nierealnych standardach. Tymczasem właśnie dawanie sobie prawa do pomyłek, jak również proszenie o pomoc i umiejętność jej przyjęcia, świadczą o naszej dojrzałości. Niekiedy odpuszczenie kontroli i przekazanie komuś na chwilę sterów, nawet jeśli jesteśmy na kierowniczym stanowisku, świadczą o trosce i odpowiedzialności za siebie i innych.

Ścisła kontrola

Konsekwencje potrzeby ciągłego kontrolowania siebie oraz otaczającej rzeczywistości są różnorakie i dotykają wielu obszarów życia. Jednym z takich obszarów jest nasz dobowy rytm snu i czuwania. Skutkiem potrzeby nadmiernej kontroli mogą być bowiem problemy z zasypianiem. Dzieje się tak, ponieważ kiedy chcemy mieć pewność, że – wszystko jest pod kontrolą, że wszystko na pewno przypilnowaliśmy, trudniej nam jest się zrelaksować, odpuścić, odpocząć. Ciągle pojawiają się wątpliwości, czy na pewno wszystko jest tak, jakbyśmy chcieli. Generujemy napięcia i stres, rozpatrując w nieskończoność, co mogliśmy zrobić lepiej, a czego nie zrobiliśmy i co jeszcze musimy zrobić. Zwiększa to również prawdopodobieństwo wystąpienia chronicznego zmęczenia, a także wypalenia zawodowego spowodowanych nieumiejętnością podzielenia się obowiązkami z innymi pracownikami czy osobami z najbliższego otoczenia. Brené Brown, autorka „Darów niedoskonałości”, dowodzi w swoich badaniach, że chęć ciągłego kontrolowania otoczenia oraz skłonność do perfekcjonizmu i potrzeba bycia samowystarczalnym, dodatkowo obniża nasz poziom odczuwanego szczęścia.

Taka nadmierna kontrola wpływa również na nasze emocje. Ponieważ nie jesteśmy w stanie skontrolować wszystkiego w naszym życiu, często doświadczamy rozczarowania, szybciej się irytujemy, częściej dochodzi u nas do wybuchów gniewu. Ciężko przychodzi nam zaakceptowanie standardów życia innych osób, na czym mogą tracić nasze związki i przyjaźnie. Dodatkowo, kiedy czasami „puszczą nam hamulce” i na chwilę stracimy kontrolę, możemy wpaść w drugą skrajność i kompulsywnie wydawać pieniądze, pić alkohol przez cały weekend czy leżeć dwa dni przed telewizorem, nie robiąc absolutnie nic. Takie działania sprawiają, że wkrótce odczuwamy poczucie winy i jeszcze bardziej staramy się kontrolować siebie.

Dlatego dla osób, które mają skłonność do perfekcjonizmu, do zamartwiania się tym, czy wszystko jest należycie zrobione oraz do brania zbyt dużej odpowiedzialności na siebie, tak ważna jest nauka odpuszczania potrzeby ciągłej kontroli. Małgorzata Smoczyńska, założycielka Akademii Kobiet Sukcesu oraz autorka wielu warsztatów rozwoju osobistego, radzi, żeby zejść sobie samemu z drogi, czyli przestać na chwilę sterować wszystkim i wszystko planować, odpuścić kontrolę nad odpoczywaniem i planowanie każdej wolnej chwili oraz przestać pilnować tego, żeby nie leżeć bezczynnie dłużej niż 5 minut. Z kolei psycholog i psychoterapeuta Wojciech Eichelberger wskazuje, że warto nauczyć się prosić o pomoc, choć niekiedy może to wydawać się bardzo trudne. Mówi też, że warto skupiać się nie na tym, by robić rzeczy idealnie, lecz wystarczająco dobrze, czyli tak, by zostawić sobie margines na popełnianie błędów.

Poza wyznaczonym planem

Nieustanne kontrolowanie rzeczywistości nie dość, że może wpływać negatywnie na nasze życie osobiste i zawodowe, to dodatkowo – wbrew zamiarom i przekonaniom – nie sprawia, że niespodziewane zdarzenia, przykre sytuacje czy wypadki nigdy nam się nie przydarzą. Akceptacja tego faktu na pewno może ułatwić odpuszczenie chęci ciągłej kontroli. Każdy w nas w jakimś stopniu odczuwa brak poczucia bezpieczeństwa. Można jednak nauczyć się żyć z niepewnością i czuć się z tym dobrze. Doktor psychologii Ronald Siegel wskazuje, że odpuszczenie potrzeby ciągłej kontroli oraz widzenie rzeczy takimi, jakimi one są, ułatwia nam pogodzenie się z nieuchronnością zmian oraz faktem, że nie zawsze wszystko wychodzi tak, jakbyśmy tego chcieli. Wtedy – na co wskazuje Siegel –„zamartwianie się, że coś pójdzie nie tak, które codziennie wypełnia nasze myśli, traci moc. Łatwiej zaakceptować uliczny korek, piknik zepsuty przez deszcz, zgubione klucze i przegapioną wyprzedaż. Nie martwimy się już tak bardzo, że czasem uda nam się umówić na randkę, a czasami nie, że czasem dostaniemy awans, a czasami nie. Kiedy przestaniemy starać się kontrolować całą rzeczywistość, w mniejszym stopniu będziemy przeżywać codzienne życiowe zawirowania, a zarazem będziemy mniej podatni na problemy emocjonalne, takie jak depresja czy stany lękowe, albo inne stany związany ze stresem, choćby bóle i bezsenność”.

Ponieważ życie nie zawsze toczy się zgodnie z planem, nauka obcowania z pewnym dyskomfortem staje się jedną z ważniejszych życiowych umiejętności. Autor książki „Minimalizm” Leo Babauta mówi, że prawdziwą sztuką jest „rozkwitać w niepewności”. Dodaje, że uleganie rozproszeniu uwagi oraz chorobliwe odkładanie spraw na później to formy unikania dyskomfortu. Jeśli więc umiemy sobie radzić z niepewnością, z poczuciem braku bezpieczeństwa, jeśli umiemy odpuszczać chęć ciągłej kontroli, mamy szansę na zrealizowanie wielu interesujących nas zamierzeń i podjęcie się ważnych dla nas działań. Babauta dodaje, że jeśli jednak jeszcze tego nie umiemy, nigdy nie jest za późno, żeby zacząć się uczyć.

Autor: Igor Rotberg

Dla zainteresowanych:

Babauta, L. (2014). A Guide for Young People: What to Do With Your Life, Zen Habits [online]. Dostępny w Internecie tutaj.
Brown, B. (2012). Dary niedoskonałości, tłum. Puławski K., Poznań: Media Rodzina
Eichelberger, W. (2009). Odpuść sobie, rozmowę przepr. Pawłowicz B., Zwierciadło [online]. Niedostępny w Internecie.
Siegel R.D. (2011). Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności, tłum. Gładysek J., Warszawa: Czarna Owca.
Smoczyńska, M. (2014). Skuteczne działanie w stanie FLOW – czyli o sile niedziałania, niezarządzania i niekontrolowania, Życie Pełne Możliwości [online]. Niedostępny w Internecie.

Artykuł dostępny jest również na portalu naTemat.

Neuroplastyczność

Zamieszczono przez

Neuroplastyczność jest definiowana jako zdolność układu nerwowego do regeneracji i budowania nowych połączeń neuronalnych. Jeszcze do końca XX wieku obowiązywało przekonanie, że liczba połączeń nerwowych, wykształconych w okresie rozwoju, jest skończona i może być jedynie zmniejszona poprzez śmierć neuronów. Uważano, że w dorosłych ośrodkach nerwowych nie ma możliwości regeneracji i budowy nowych połączeń. Jednak pod wpływem napływających nowych danych z badań pogląd ten uległ zmianie i od 1998 roku przyjmuje się, że w mózgu osoby dorosłej również powstają nowe połączenia neuronalne.

Oczywiście nadal obowiązuje przekonanie, że duża część połączeń w układzie nerwowym zostaje ukształtowana w trakcie rozwoju genetycznego, jednak dodatkowo istnieje możliwość modyfikowania – choć już nie tak intensywnego – sieci neuronalnej przez całe życie. Pod wpływem wykonywanych przez człowieka czynności i nabywania nowych doświadczeń nie tylko umacniają się niektóre z istniejących już połączeń neuronalnych, ale również pojawiają się połączenia zupełnie nowe.

Obecnie mówi się o neuroplastyczności mózgu w kontekście fazy rozwojowej (kiedy organizm najwięcej się uczy) oraz w kontekście kompensacji i regeneracji sieci neuronalnej dorosłego człowieka, jak również obszarów związanych z pamięcią i uczeniem się (gdzie powstają nowe połączenia neuronalne).

Implikacje nowego paradygmatu funkcjonowania mózgu odnoszą się do wielu sfer funkcjonowania człowieka. Twierdzi się np. że w trakcie depresji dochodzi do zmniejszenia się pewnych struktur mózgowych. Wczesne rozpoznanie depresji i jej leczenie umożliwia regenerację tych struktur. Co ciekawe istnieją opinie, że zmiany w mózgu mogą zachodzić zarówno pod wpływem leków, jak i psychoterapii. Neuroplastyczność wykorzystuje się również na gruncie wytwarzania nowych nawyków i wzorców pamięciowych. Można bowiem poprzez nowe doświadczenia osłabić ścieżki neuronalne odpowiedzialne za dany nawyk, a wzmocnić lub stworzyć nowe połączenia, które będą zarządzały nowymi wzorcami zachowań. Kolejnym obszarem, w którym obserwuje się istnienie neuroplastyczności, są badania nad osobami regularnie medytującymi. Zaobserwowano bowiem u nich wzrost gęstości istoty szarej w hipokampie oraz zmiany w okolicy zbiegu płatu skroniowego i ciemieniowego, jak i w ciele migdałowatym, które z kolei wykazywało mniejszą aktywność, dzięki czemu badani zyskiwali większą stabilność emocjonalną i łatwiej radzili sobie ze stresem.

Współcześnie badania nad neuroplastycznością rozwijają się bardzo szybko. Stanowią też nadzieję dla osób przechodzących rehabilitację po przeżytym udarze czy też po urazie głowy lub zdarzających się niekiedy upośledzeniach wynikłych z wadliwie przeprowadzonej operacji. Mogą stanowić też ważny element w rozumieniu i próbach spowolnienie starzenia się mózgu.