Archiwa tagu: mechanizm obronny

Gdy duchowość staje się formą unikania

Zamieszczono przez

John Welwood, psycholog i nauczyciel buddyjski, ukuł termin spiritual bypassing, by opisać skłonność do używania idei i praktyk duchowych jako sposobu na niekonfrontowanie się z trudnymi emocjami, nierozwiązanymi konfliktami wewnętrznymi lub niedokończonymi zadaniami rozwojowymi. W praktyce oznacza to, że zamiast stawić czoło bólowi, złości czy wstydowi, wybieramy duchowe narracje i praktyki. Ten duchowy eskapizm może przynieść chwilowe ukojenie, ale z czasem utwierdza mechanizmy obronne i pogłębia dystans zarówno wobec siebie, jak i wobec innych.

Zjawisko to szczególnie dobrze widać w kulturze wellness i tzw. toksycznej pozytywności. W świecie tym łatwo pomylić spokój z unikaniem, a akceptację z wyparciem. W narracjach samorozwojowych często pojawia się przekaz, że pewne emocje są „złe” i że trzeba je przekroczyć lub przemienić w te „lepsze”. A tymczasem właśnie emocje trudne, nawet jeśli bolesne, niosą informacje o tym, co się w nas dzieje, o potrzebach, granicach, relacjach. Kiedy je zagłuszamy albo wypieramy, tracimy kontakt z realnością naszego własnego doświadczenia, z ciałem i z autentycznością spotkania z drugim człowiekiem.

Spiritual bypassing nie jest odrzuceniem duchowości, lecz jej zniekształceniem. Medytacja, modlitwa czy rytuały mogą prowadzić do głębokich wglądów, ale mogą również stać się tarczą, za którą ukrywamy lęk, wstyd lub poczucie winy. Warto zadać sobie pytanie o intencję: czy praktykuję, by być bliżej siebie i innych, czy by unikać tego, co boli? Dojrzała duchowość nie unika cierpienia, lecz uczy obecności i współczucia. A kiedy łączymy praktykę duchową z psychologiczną pracą, dopiero wtedy duchowy rozwój może być prawdziwie uzdrawiający, zamiast stawać się kolejną formą ucieczki.

Fot. Ashley Batz / Unsplash

Pozornie łatwe wyjścia

Zamieszczono przez

Pułapka strategii unikowych opiera się na mechanizmie, który polega na utrwalaniu przekonania, że unikanie jest jedyną bezpieczną strategią radzenia sobie z trudnościami. Rzecz w tym, że ignorując problemy, nie dajemy sobie szansy na ich rozwiązanie, co prowadzi do kumulowania się ich.

Głównym kosztem stosowania strategii unikowych jest utrata możliwości rozwoju emocjonalnego. W obliczu trudnych doświadczeń, takich jak konflikty, krytyka czy porażki, mechanizm unikania chroni nas przed natychmiastowym dyskomfortem, jednak jednocześnie blokuje możliwość nauki, akceptacji własnych ograniczeń, wykorzystania swojego potencjału oraz budowania odporności na stres. Długotrwałe stosowanie strategii unikania prowadzi do narastania lęków, niepewności i obniżenia poczucia własnej wartości, a to pogarsza nasze zdolności adaptacyjne.

Mechanizmy unikania można zmieniać, choć wymaga to świadomej pracy nad sobą. Kluczowym krokiem jest uświadomienie sobie, że unikanie problemów nie jest rozwiązaniem, lecz jedynie sposobem na chwilowe osłabienie bólu. A kluczową umiejętnością jest akceptacja dyskomfortu jako przejściowego stanu, a nie powodu do ucieczki. Oznacza to pozwolenie sobie na doświadczanie niepewności i przeżywanie niekomfortowych emocji.

Więcej o wycofywaniu się wobec trudności, odkładaniu decyzji, zwlekaniu z przeprowadzeniem trudnej rozmowy czy rezygnacji z dążenia do realizacji życiowych celów znajdziecie w artykule, który napisałem do dwumiesięcznika Newsweek Psychologia. Rozmowę możecie przeczytać w PDF lub w formie ELEKTRONICZNEJ. 

Fot. IR / Unsplash

Dojrzałość emocjonalna – pomieszczanie ambiwalencji

Zamieszczono przez
Fot. Ivan Bandura / Unsplash

Dojrzałość emocjonalna polega na umiejętności pomieszczania ambiwalencji, czyli przyjmowania, że zarówno my, jak i otaczający nas świat nie jesteśmy ani całkowicie idealni, ani zupełnie zepsuci. Polega to na zdolności życia bez iluzji o perfekcji oraz na akceptowaniu faktu, że pozytywne i negatywne cechy współistnieją zarówno w naszym wnętrzu, jak i w relacjach z innymi. Ta zdolność wymaga przekraczania mechanizmów obronnych, takich jak rozszczepienie, które dzieli rzeczywistość na „wszystko dobre” i „wszystko złe”, utrudniając integrację sprzecznych uczuć oraz doświadczeń.

Pomieszczanie ambiwalencji oznacza pracę nad rozpoznaniem i akceptowaniem własnych niejednoznacznych stanów emocjonalnych. Dzięki temu jesteśmy w stanie utrzymać równowagę między ambicją a krytycznym spojrzeniem na siebie i świat, co umożliwia nawiązywanie autentycznych, satysfakcjonujących relacji interpersonalnych oraz elastyczne reagowanie na życiowe wyzwania.

Przyjmowanie złożoności własnego doświadczenia nie tylko redukuje dyskomfort związany z utratą iluzji o idealności, ale także stanowi fundament zdrowej autonomii emocjonalnej. Rozwijając zdolność do autorefleksji i integracji sprzecznych uczuć, uczymy się, że świat jest wystarczająco „OK”, a ludzie – mimo swoich wad – zasługują na zaufanie i mogą stać się partnerami w budowaniu autentycznych relacji. Taki rozwój osobisty przynosi ulgę w egzystencjalnych napięciach oraz otwiera przestrzeń do głębszego, bardziej świadomego życia.